Khủng hoảng, cơ hội và thay đổi: Ứng phó với AIDS trong thời điểm quyết định

Giám đốc Điều hành UNAIDS, ông Michel Sidibé đã phát biểu tại kỳ họp lần thứ 24 Ban Điều phối Chương trình của UNAIDS diễn ra ngày thứ Ba, 23 tháng 6 năm 2009 tại Geneva. Trong bài phát biểu quan trọng này, ông Sidibé đã chia sẻ tầm nhìn của tổ chức, điểm lại những bước tiến mà UNAIDS đã đạt được cũng như phác ra khối lượng lớn những công việc và thách thức trong thời gian sắp tới của UNAIDS.

Kính thưa Ngài Chủ tịch, kính thưa các thành viên Hội đồng, kính thưa các Tổ chức đồng tài trợ, kính thưa các Chính phủ, kính thưa Xã hội dân sự và các Quan sát viên.

Hôm nay, chúng ta gặp nhau vào một thời điểm quyết định: trong lúc khủng hoảng này vẫn có những cơ hội, song cần phải có sự thay đổi.

Cách đây 2 tuần, khi Tiến sĩ Margaret Chan, Tổng Giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), nâng mức cảnh báo đại dịch cúm lên cấp độ 6, lúc đó một hình ảnh lóe lên trong óc tôi. Tôi thấy vi rút cúm H1N1 đã thoát ra khỏi chiếc hộp của nữ thần Pandora rồi thâm nhập vào một thế giới vốn đã quá nhiều khủng hoảng: nào là khủng hoảng kinh tế, rồi giá lương thực thực phẩm tăng, trái đất nóng lên, và chiến tranh.

Và tất cả những yếu tố này đều bất lợi cho công cuộc phòng chống đại dịch AIDS – đại dịch liên tục cướp đi sinh mạng hai triệu người mỗi năm.

Các bạn thân mến, cố không tuyệt vọng là một điều đôi khi rất khó thực hiện. Song tôi lại nhớ đến trong thần thoại Hy Lạp, khi nữ thần Pandora đóng lại chiếc hộp của bà thì điều duy nhất còn lại trong chiếc hộp chính là niềm hy vọng.

Hy vọng và tin tưởng niềm hy vọng của mình sẽ trở thành hiện thực chính là điều đã tiếp thêm sức mạnh cho hàng triệu người đang sống chung với HIV, giúp họ tiếp tục chiến đấu và vượt qua tất cả các trở ngại, để thay đổi thế giới. Cũng chính niềm hy vọng này là động cơ hoạt động của UNAIDS.

Gió thổi trước mặt chúng ta, song chúng ta phải tận dụng được cơn gió lớn hơn thổi phía sau lưng chúng ta. Đó chính là cơn gió gắn kết công cuộc phòng chống AIDS với nỗ lực để đạt được các Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ (MDGs).

Cho phép tôi nói đôi lời cảm ơn.

Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đối với Peter Piot vì vai trò lãnh đạo xuất sắc và những cống hiến to lớn mang tính lịch sử của ông trên cương vị là Giám đốc Điều hành sáng lập ra UNAIDS. Tôi rất lấy làm vinh dự được là người kế nhiệm của ông và cảm thấy mình chưa làm được gì nhiều so với những gì ông đã cống hiến.

Sau nữa, tôi xin gửi lời cảm ơn tới nhiều Chính phủ và đối tác đã nồng nhiệt chào đón tôi trong những tháng qua. Tôi xin gửi lời cảm ơn đặc biệt tới Chính phủ Na-Uy đã cho tôi cơ hội được phối hợp chặt chẽ với Ngài Đại sứ Sigrun Mogedal. Sigrun đã lãnh đạo tiến trình hội đàm để tìm ra đường hướng mà hiện nay UNAIDS đang theo đuổi.

Cho phép tôi gửi lời cảm ơn đặc biệt tới các nước đang phát triển và các tổ chức tài trợ đã hỗ trợ chúng tôi vào những thời điểm quan trọng và đã hết sức tin tưởng chúng tôi.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn các Tổ chức Đồng tài trợ cho chúng tôi. Tôi có mặt ở đây ngày hôm nay để đại diện cho tất cả chúng ta — với tư cách là một chương trình phối hợp của Liên Hợp quốc (UN). Tất cả chúng ta đều là UNAIDS.

Tôi xin cảm ơn các tổ chức và các cá nhân đã có những khuyến nghị quý báu giúp củng cố và hoàn thiện UNAIDS trong những tháng gần đây.

Và tôi xin gửi lời cảm ơn đặc biệt tới Tổng Thư ký Ban Ki-moon vì ông đã tin tưởng chúng tôi. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn vai trò lãnh đạo xuất chúng của ông và sự nghiệp Đặc phái viên mà ông đang đảm nhiệm.

Tôi xin chân thành cảm ơn tất cả những người đã dành nhiều thời gian tham vấn cho tôi trong sáu tháng qua. Tôi xin được lượng thứ đối với những người mà tôi chưa cảm ơn ở đây.

Bước vào kỷ nguyên mới ứng phó với AIDS

Chúng ta đã bước vào một kỷ nguyên mới ứng phó với đại dịch AIDS.

Cách đây hơn 25 năm, khi tôi bắt đầu làm việc cho Quỹ Nhi đồng Liên Hợp quốc (UNICEF), thế giới lúc đó cũng đang ở vào một thời điểm quyết định. Thế giới lúc đó phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng đó là tình trạng nghèo đói và bất bình đẳng ngày càng tăng. James Grant – người thầy của tôi đã nắm lấy cuộc khủng hoảng đó như một cơ hội để thay đổi. Ông đã thách thức hiện trạng toàn cầu, phát động cuộc Điều chỉnh Cơ cấu với một Gương mặt Người.

Ngày nay những việc chúng ta có thể làm cũng nhiều không kém.

Chúng ta đang trải qua cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong thời đại của mình.

Josette Sheeran – Giám đốc Điều hành Chương trình Lương thực Thế giới là bạn của tôi gần đây cho biết thế giới hiện đang đối mặt với một “thảm họa của loài người”. Cuộc khủng hoảng này có thể gây ra hậu quả là 80% dân số thế giới không được bảo vệ. Cuộc khủng hoảng này đe dọa trực tiếp đến tiến bộ về sức khỏe và phát triển và đe dọa phá vỡ những kết quả mong manh mà chúng ta đã đạt được trong công cuộc ứng phó với AIDS.

Cuộc khủng hoảng này khiến tôi lo ngại cho một số người mà tôi đã gặp gỡ, những người nhiễm HIV nhưng làm cho người khác phải kinh ngạc như Thobani ở Nam Phi chẳng hạn. Việc điều trị HIV đã làm sống lại niềm hy vọng trong anh và giúp anh phục hồi phẩm giá của mình. Hiện giờ, anh đang nuôi dưỡng con trai song tôi lo ngại không biết điều gì sẽ xảy ra nếu cuộc khủng hoảng tiếp tục kéo dài.

Năm ngoái, chúng ta đã chi gần 14 tỷ Đô la Mỹ vào công cuộc phòng chống AIDS. Trong khi vẫn kêu gọi để có đủ kinh phí thực hiện tiếp cận phổ cập, tôi cho rằng thế giới không thể tiếp tục duy trì tình trạng để công cuộc phòng chống AIDS hoạt động đơn thương độc mã.

Ngày nay chúng ta cần hướng tới tương lai: Sáng kiến aids2031 đang thách thức chúng ta phải hành động ngay từ bây giờ để thay đổi tình hình diễn biến của dịch bệnh vì các thế hệ tương lai.

Chúng ta phải xác định lại vị trí của UNAIDS giữa rất nhiều các tổ chức hoạt động về y tế trên toàn thế giới. Chúng ta phải đảm bảo được rằng các nhà lãnh đạo tương lai tiếp tục tập trung vào công cuộc phòng chống AIDS, chứ không trở nên mệt mỏi và chán nản.

Vào thời điểm giữa cuộc khủng hoảng này, UNAIDS giữ vai trò gì là phù hợp nhất? Chắc chắn không phải là vai trò như được xác định năm 1995.

Thách thức của kỷ nguyên này không chỉ ở chỗ phải tìm ra cách để UNAIDS làm được nhiều việc hơn với ít nguồn lực hơn mà còn ở chỗ phải tìm ra cách để huy động được các nguồn lực và mối quan hệ đối tác hiện có để đạt được nhiều hơn nữa các kết quả rõ rệt và có thể đánh giá được.

Trong những tháng gần đây, UNAIDS đã trở thành đối tượng của nhiều đợt đánh giá, trong đó có chương trình Đánh giá Độc lập lần thứ Hai hiện đang triển khai. Trong giai đoạn này, chúng ta cũng đã gặp gỡ hàng trăm người — đó là các đối tác, các nhà phê bình và quan trọng nhất là những người mà chúng ta hỗ trợ. Những đợt đánh giá và tham vấn này đã cho thấy nhiều điểm mạnh cũng như những lĩnh vực mà chúng ta cần hoàn thiện.

Tuy nhiên, thông điệp rõ ràng nhất mà tôi nhận được là hiện tại — hơn bao giờ hết —thế giới đang mong chờ một UNAIDS với vai trò lãnh đạo. Các đối tác của chúng ta, các quốc gia, các tổ chức tài trợ và những người hưởng lợi đang đòi hỏi chúng ta phải đưa ra kết quả.

Hôm nay, tôi xin cam kết UNAIDS sẽ hoạt động trên 3 mặt trận, nỗ lực để:
•    Đầu tiên là thu được nhiều kết quả hơn với tác động mạnh mẽ hơn.
•    Thứ hai là khai thác tối đa và mở rộng các quan hệ đối tác.
•    Thứ ba là biến UNAIDS thành một tổ chức hoạt động có hiệu quả và hiệu suất cao hơn.

Đạt được nhiều kết quả hơn với tác động mạnh mẽ hơn

Tài liệu Khung Kết quả mới là xuất phát điểm để khẳng định thêm lĩnh vực hoạt động tập trung của chúng ta cũng như để hoàn thiện phương thức hoạt động. Là một ví dụ sống động của chương trình cải tổ Liên Hợp quốc, tài liệu Khung Kết quả này khai thác tối đa các quan hệ đối tác giữa Ban Thư ký của UNAIDS và các tổ chức Đồng Tài trợ để hướng dẫn cho các hoạt động đầu tư trong tương lai. Bộ Khung cũng buộc UNAIDS có trách nhiệm sử dụng các nguồn lực của Liên Hợp quốc để hoạt động có kết quả.

Đây là lần đầu tiên, chúng ta được tất cả các tổ chức Đồng tài trợ ủng hộ việc tập trung nỗ lực để đạt kết quả trong một vài lĩnh vực ưu tiên chính: Đó là các lĩnh vực hiện đang tiến triển chậm, các lĩnh vực mà UNAIDS phải đẩy nhanh tiến độ thực hiện để đạt được tiếp cận phổ cập.

Cho phép tôi chia sẻ với Quý vị một số mục tiêu chính trong tài liệu Khung Kết quả này.

Điều trị HIV đang lâm nguy

Chúng ta đều biết rằng các chương trình điều trị kháng vi-rút đang gặp khó khăn. Tình trạng này rất dễ dẫn đến một cuộc khủng hoảng nữa cho gần bốn triệu người đã bắt đầu được điều trị.

Tài liệu Khung Kết quả cam kết UNAIDS sẽ sát cánh bên những người nhiễm HIV và đẩy nhanh tiến trình để đảm bảo họ được điều trị.

Tài liệu Khung Kết quả sẽ thúc đẩy tất cả chúng ta gấp rút sửa đổi các hướng dẫn về điều trị.

Tài liệu Khung Kết quả sẽ giúp UNAIDS đi đầu trong việc lồng ghép các dịch vụ điều trị HIV và lao. Lựa chọn lĩnh vực ưu tiên này sẽ giúp giảm được 500 000 ca tử vong có thể cứu chữa được do bị nhiễm cả lao và HIV và sẽ cung cấp được trợ giúp về dinh dưỡng để cứu sống những người cần đến sự trợ giúp đó nhất.

Tài liệu Khung ủng hộ việc xoá bỏ hệ thống điều trị AIDS theo hai mức trên phạm vi toàn cầu. Điều này có nghĩa là chấm dứt sử dụng các loại thuốc điều trị thế hệ cũ cho người dân ở các nước đang phát triển. Khoảng 3,2 triệu người hiện đang được điều trị ở châu Phi song ước tính chỉ có 3% trong số đó được điều trị ở mức 2 trở lên.

Trong quan hệ đối tác với bạn tôi là ông Pascal Lamy thuộc Tổ chức Thương mại Thế giới, WHO và Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới, UNAIDS sẽ tìm hiểu thêm cách để tiếp tục khai thác các điểm linh hoạt của Thoả ước về các Khía cạnh có liên quan đến Thương Mại trong Quyền Sở hữu Trí tuệ (Thoả ước TRIPs). Đây là một việc cấp thiết cần làm để đảm bảo rằng điều trị HIV trong hiện tại có chi phí vừa phải và các liệu pháp điều trị ở mức hai, mức ba sẽ bớt đắt đỏ hơn trong tương lai.

Dự phòng HIV trong thời điểm hiện nay

Một mục tiêu quan trọng nữa trong Tài liệu Khung Kết quả là ngăn chặn hướng phát triển của dịch bệnh bằng cách lại tập trung vào dự phòng HIV.

Công tác dự phòng chưa được đầu tư đầy đủ một cách có hệ thống.

Thời kỳ các chương trình dự phòng ‘phù hợp với tất cả các đối tượng’ đã qua. Tài liệu Khung Kết quả nhấn mạnh việc kết hợp dự phòng HIV nhằm thực hiện mục tiêu tiếp cận phổ cập là nền tảng để đạt được các MDGs.

Nếu đầu tư khôn khéo hơn và có trọng điểm hơn vào công tác dự phòng thì lợi ích thu được sẽ lớn biết bao.

Ví dụ, lây nhiễm HIV giữa những người tiêm chích ma túy vẫn là con đường lây nhiễm mạnh nhất — Ở châu Phi bên ngoài khu vực cận Sa-ha-ra, gần 1/3 tổng số các ca lây nhiễm HIV là thông qua con đường này.

Chúng ta có bằng chứng cho thấy rằng các chương trình giảm thiểu tác hại và liệu pháp thay thế hiệu quả có thể tiết kiệm hàng tỷ đô la. Trong thời kỳ khủng hoảng này, UNAIDS sẽ đi đầu trong việc áp dụng các chương trình này và các chương trình dự phòng đã có kết quả khác vì đây là cách đầu tư khôn ngoan tiết kiệm được tiền bạc, cứu được người và phục hồi được sức khỏe và phẩm giá cho con người.

Thực chất, năm trong số các lĩnh vực ưu tiên trong Tài liệu Khung Kết quả đều tập trung vào dự phòng HIV dù là trực tiếp hay gián tiếp. Tuy nhiên, tôi lo ngại rằng có thể ngay cả các ưu tiên mới này vẫn là chưa đủ. Mục tiêu chúng ta đặt ra đòi hỏi chúng ta phải hành động cương quyết hơn đối với lây nhiễm HIV qua đường tình dục. Phần lớn các ca nhiễm mới đều qua đường này.

Vì lý do này, hôm nay tôi xin đề xuất bổ sung thêm một lĩnh vực ưu tiên nữa – lĩnh vực thứ 9 – đó là giảm thiểu lây nhiễm HIV qua đường tình dục. Nhất là tại các vùng dịch đại trà tại châu Phi cận Sa-ha-ra, ngăn chặn lây nhiễm HIV qua đường tình dục phải là một lĩnh vực ưu tiên của UNAIDS.

Chúng ta sẽ đảm bảo rằng các chương trình dự phòng HIV mang lại kết quả. Chúng ta sẽ thống kê nhanh và chính xác số mới nhiễm. Chúng ta sẽ phân bổ nguồn lực cho các chương trình dự phòng HIV dành cho các nhóm có nguy cơ lây nhiễm HIV cao nhất.

Và chúng ta sẽ đảm bảo việc chia sẻ thông tin và các bài học kinh nghiệm từ các chương trình dự phòng HIV một cách có hệ thống hơn và kịp thời hơn để các quốc gia và các đối tác có thể học hỏi từ những thành công cũng như thất bại của nhau.

Tôi xin chào mừng vai trò lãnh đạo của Mạng lưới toàn cầu những người sống chung với HIV (GNP+) và sự phối hợp của chúng ta với GNP+. Cùng với UNAIDS, GNP+ đang xây dựng một phong trào mới vì sức khỏe cho người sống chung với HIV, phẩm giá con người và dự phòng HIV. Phong trào này sẽ biến 4 triệu người hiện đang được điều trị thành các tác nhân trong dự phòng HIV, điều trị, chăm sóc và hỗ trợ.

Trong các tháng tới, trên cương vị Giám đốc Điều hành UNAIDS, tôi sẽ từng bước thuyết phục các quốc gia tham gia vào hoạt động ngoại giao chủ động vì dự phòng HIV. Đây là cuộc chạy đua với thời gian của chúng ta để đảm bảo tiếp cận phổ cập tới các dịch vụ dự phòng HIV đã cho thấy kết quả.

Các quyền con người

Cho phép tôi nêu ra một vấn đề cấp bách hơn nữa.

Các bộ luật mang tính trừng phạt trong đó phân biệt đối xử đối với nam tình dục đồng giới, người mại dâm, người tiêm chích ma túy, người di cư và người nhiễm HIV phải được bãi bỏ dần dần khỏi sách luật ở tất cả các quốc gia.

Chúng ta thấy rằng đã có tiến bộ trên mặt trận này. Tháng 3 vừa rồi, tôi có gặp Tổng thống Sê-nê-gan để thảo luận việc kết án 8 năm tù đối với 9 người đàn ông bị cáo buộc có quan hệ tình dục đồng giới. Trong tuần sau đó, Sê-nê-gan đã chứng tỏ sự tôn trọng đối với các quyền con người và thả 9 người đàn ông đó, chứng tỏ vai trò đi đầu trong khu vực. Chúng ta đã và đang vận động các chính phủ từ Bu-run-di cho tới Na-uy và Cộng hòa Séc thôi không áp dụng các bộ luật mang tính trừng phạt với việc kết tội hình sự một số người chỉ bởi con người tự nhiên của họ.

Chúng ta đã thúc giục Thủ tướng Thái Lan rà soát lại các chính sách của Thái Lan đối với sử dụng ma túy bằng con đường tiêm chích và người nhập cư. Tôi rất vui được phát biểu tại Hội nghị các nhà Tài trợ về Giảm tác hại do Hà Lan chủ trì.

Tổng thư ký Liên Hợp quốc đã cho chúng ta thấy vai trò lãnh đạo của ông trên mặt trận phòng chống AIDS và vận động Cộng hòa Triều tiên – với tư cách là một nước thành viên của Liên Hợp quốc – cần bãi bỏ các hạn chế đi lại đối với người nhiễm HIV.

Những kết quả đã đạt được cho phép chúng ta hy vọng động lực đang được hình thành. Để đẩy nhanh tiến độ, UNAIDS sẽ thành lập một nhóm công tác cấp cao dưới sự lãnh đạo của Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc (UNDP) để thúc đẩy việc xóa bỏ kết án hình sự đối với lây truyền HIV.

Vắc xin phòng AIDS và khoa học

Chúng ta cũng không nên bỏ quên bức tranh toàn cảnh: đó là sự cần thiết phải chấm dứt dịch bệnh này. Chỉ đơn thuần chữa trị cho tất cả những người bị nhiễm HIV thôi thì chưa đủ. Nếu chúng ta lựa chọn chiến lược đó thì chúng ta sẽ phải chiến đấu chống lại HIV mãi mãi và phải đương đầu với chi phí thay đổi liên tục. Thay vào đó, chúng ta phải nỗ lực hết mình, kiên quyết tiêu diệt hoàn toàn HIV. Điều đó đồng nghĩa với việc phải tiếp tục hỗ trợ để nghiên cứu tìm ra một phương pháp chữa bệnh, một loại vắc xin hoặc cả hai.

Nếu chúng ta có thể giúp thay đổi tình hình này bằng một loại vắc xin, một phương pháp chữa bệnh hay cả vắc xin và cách chữa bênh thì Quý vị hãy tưởng tượng xem chúng ta sẽ cứu sống được biết bao nhiêu con người. Đó sẽ là một lợi ích vô cùng to lớn của việc đầu tư vào lĩnh vực này.

Tối đa hóa và mở rộng các quan hệ đối tác

Tôi đã xác định được ba mặt trận cần được tăng cường. Mặt trận thứ hai là tối đa hóa và mở rộng các quan hệ đối tác của chúng ta.

Trong những tháng gần đây, tại một trong số các cuộc tham vấn tập trung nhất mà tôi có thể hình dung được, UNAIDS đã gặp gỡ hầu hết các cử tri thuộc khu vực xã hội dân sự  đang có mặt trong căn phòng này. Họ đã đề xuất ý kiến và góp ý phê bình để tìm cách giúp UNAIDS làm được nhiều việc hơn và đạt được kết quả tốt hơn.

Hôm nay, tôi xin đề nghị các đồng minh của UNAIDS trong các trong trào của người nhiễm HIV, phong trào của phụ nữ và trẻ em gái, các tổ chức theo tín ngưỡng và người mại dâm hãy tăng cường hơn nữa các mối quan hệ đối tác của chúng ta. Hãy giúp chúng tôi lập kế hoạch, huy động nguồn lực và hoạt động đem lại kết quả tối ưu ở cấp quốc gia. Tôi cũng cam kết xây dựng các quan hệ đối tác tương tự với các nhóm nam tình dục đồng giới, người sử dụng ma túy, thanh niên, người nhập cư và các nhóm xã hội dân sự khác. Chúng tôi chỉ thành công được nếu có sự hướng dẫn và cẩn trọng của các bạn.

Cho phép tôi nêu ra một ví dụ về tiến triển trong quan hệ đối tác giữa UNAIDS với phong trào của phụ nữ. Tháng 3 vừa rồi, tôi có phát biểu tại Ủy ban về Thân thế Phụ nữ. Tại đó, tôi đã cam kết rằng UNAIDS đảm bảo hỗ trợ cho các chương trình ở cấp quốc gia để khuyến khích các hành động cụ thể nhằm đạt được sự bình đẳng về giới và bảo vệ quyền cho phụ nữ và trẻ em gái.

Chúng ta cần thúc đẩy thực hiện chương trình nghị sự này, cùng với tất cả các bên liên quan, cụ thể bằng cách lắng nghe ý kiến của những người phụ nữ bị nhiễm HIV và bị ảnh hưởng bởi HIV.

Tôi nhìn nhận vấn đề này một cách cá nhân. Tôi rất hài lòng vì tháng 3 vừa rồi chúng ta đã công bố được hướng dẫn mới về mại dâm, một tài liệu đáng ra phải được hoàn tất từ rất lâu rồi.

Trước mắt chúng ta còn một cơ hội nữa — ngày mai, trong chương trình nghị sự của chúng ta có Khung Hành động của UNAIDS: Giải quyết các vấn đề về Phụ nữ, Trẻ em gái, Bình đẳng giới và HIV. Tôi trông đợi Quý vị cho ý kiến về việc làm sao đảm bảo rằng tài liệu khung này thể hiện được toàn bộ các cam kết nói trên để chúng ta có thể tiến tới triển khai một cách có chiến lược và nhịp nhàng.

Dịch AIDS chủ yếu ảnh hưởng tới các cá nhân, gia đình và cộng đồng. Những câu chuyện về họ khiến chúng ta phải ngưỡng mộ và tự thấy mình nhỏ bé. Khi Oran bị nhiễm dịch, người anh hùng trong câu chuyện của nhà triết học Pháp Camus nói: “Tôi không quan tâm tới bệnh tật; tôi chỉ quan tâm tới con người. Dịch bệnh này khiến tôi trở nên khiêm nhường, nó chẳng dạy tôi được điều gì ngoại trừ việc tôi muốn cùng bạn đối mặt và chiến đấu với nó”.

Lấy ý tưởng từ câu chuyện này, một lần nữa tôi xin cam kết xây dựng UNAIDS thành một quan hệ đối tác theo đúng chức năng của tổ chức — quan hệ đối tác giữa các cơ quan Liên Hợp quốc, quan hệ đối tác với các nước thành viên của Liên Hợp quốc, với xã hội dân sự và quan trọng nhất là với người nhiễm HIV.

Mối quan hệ đối tác này cũng cần bao hàm cả quan hệ giữa nam và nữ, giữa các khu vực thành thị và nông thôn và đặc biệt là giữa thế hệ này với thế hệ sau vì một thế giới tốt đẹp hơn không có HIV và vì sự phát triển. Ấy thế nhưng, nhận thức về dịch bệnh này hiện đang kém dần đi trong thế hệ trẻ. Ở một số nơi trên thế giới, thế hệ ngày nay không còn hiểu biết gì về tác hại của AIDS – điều mãi mãi hằn sâu trong ký ức thế hệ chúng tôi.

Tôi xin nhân đây cam kết và kêu gọi xây dựng các quan hệ đối tác mới và ngày càng sáng tạo hơn với thế hệ các chương trình y tế và phát triển mới. Các sáng kiến về tài chính sáng tạo như UNITAID là một nguồn hỗ trợ tài chính bổ sung vô giá, nhất là trong thời kỳ khủng hoảng như hiện nay. Vai trò của UNAIDS là đảm bảo các cơ chế như vậy phối hợp được với nhau, tránh cạnh tranh và giữ được sự tập trung vào nhóm mục tiêu của mình.

Phối hợp với Quỹ Toàn cầu Phòng chống AIDS, Lao và Sốt rét

Trong lĩnh vực quan hệ đối tác giữa các tổ chức, mối quan hệ giữa UNAIDS và Quỹ Toàn cầu giữ vai trò hết sức quan trọng. Giờ đã đến lúc UNAIDS biến bản ghi nhớ ký kết với Quỹ Toàn cầu thành các kết quả thiết thực ở cấp quốc gia.

Trước hết, tôi xin đảm bảo rằng UNAIDS sẽ là một đối tác tin cậy và công bằng ở cấp quốc gia, giữ vai trò lãnh đạo trong việc hướng dẫn các đối tác xác định vấn đề và xây dựng khung ứng phó hiệu quả với đại dịch AIDS.

Thứ hai, việc áp dụng Chiến lược Quốc gia là một động thái được hoan nghênh và UNAIDS đảm bảo các quốc gia áp dụng chiến lược đều dựa trên các kế hoạch chiến lược quốc gia đáng tin cậy chứ không phải Kế hoạch chiến lược được xây dựng theo sau hoạt động.

Thứ ba, UNAIDS sẽ có trách nhiệm phân tích các điểm yếu của từng nước để làm cơ sở cho các đối tác triển khai hỗ trợ kỹ thuật.

Thứ tư, chúng ta sẽ có trách nhiệm với nhau. Công việc của chúng ta sẽ được đánh giá qua một vài các chỉ số quan trọng: đó là tỷ lệ thành công của các đề xuất được tài trợ và tỷ lệ thành công khi áp dụng các chiến lược cấp quốc gia, tốc độ đàm phán gói tài trợ và chất lượng trợ giúp thực hiện dự án đề xuất.

Những gì tôi vừa đề cập đã và đang được triển khai thành công ở Tây Phi và ở khu vực Châu Á-Thái Bình Dương và cần sớm trở thành chuẩn mực được áp dụng ở tất cả các khu vực.

Chương trình Cứu trợ Khẩn cấp về AIDS của Tổng thống Hoa Kỳ

Chính phủ Hoa Kỳ đã mở ra cho UNAIDS 3 cơ hội lớn mà chúng ta phải nắm bắt lấy. Cơ hội thứ nhất là vai trò lãnh đạo của chính quyền Tổng thống Obama trong phòng chống AIDS và y tế toàn cầu. Cơ hội thứ hai là Chương trình Cứu trợ Khẩn cấp về AIDS của Tổng thống Hoa Kỳ (PEPFAR) tiếp tục được phê chuẩn — đây là chương trình lớn nhất trên thế giới về AIDS và y tế. Cơ hội thứ ba, bạn tôi và cũng là đồng nghiệp của tôi – Eric Goosby – đã chính thức được bổ nhiệm vào vị trí Điều phối viên Toàn cầu mới của Hoa Kỳ về AIDS. Chỉ ít phút nữa thôi ông sẽ có mặt trong phòng này cùng tham dự buổi họp với chúng ta.

AIDS và MDGs

Một quan hệ đối tác then chốt nữa của UNAIDS là vai trò cầu nối giữa phong trào phòng chống AIDS và các phòng trào khác trên phạm vi toàn cầu vì sức khỏe, quyền con người, phụ nữ và phát triển. Nếu chúng ta để công cuộc phòng chống AIDS hoạt động đơn độc thì sẽ không liên kết được phòng chống HIV với các chương trình nghị sự trên phạm vi rộng hơn về y tế và phát triển toàn cầu được thể hiện qua các MDGs. Khuyến khích cách tiếp cận toàn diện này và tận dụng các quan hệ đối tác sẽ là điều thiết yếu phải làm để duy trì và đẩy nhanh tiến độ thực hiện trong giai đoạn tiếp theo của công cuộc ứng phó toàn cầu với AIDS. Đây chính là cái mà tôi gọi là phong trào AIDS+MDG.

Tháng trước, Tổng thư ký Liên Hợp quốc đã nhất trí ủng hộ UNAIDS thúc đẩy phong trào AIDS+MDG trong toàn bộ hệ thống Liên Hợp quốc. Trong kỳ Đại hội Y tế Thế giới gần đây, tôi đã nhận được cam kết của hơn 70 bộ trưởng y tế là sẽ giúp định vị lại ứng phó quốc gia về AIDS để ủng hộ phong trào này. Chúng ta đang phối hợp với các tổ chức xã hội dân sự để huy động hết sức mạnh của phong trào phòng chống AIDS để tiếp thêm sức lực và hỗ trợ cho việc điều chỉnh chương trình nghị sự của cả khu vực y tế và phát triển.

Chúng ta nhiệt liệt chào mừng Thụy Điển đã đắc cử chức chủ tịch Liên minh châu Âu trong nhiệm kỳ tới. Đây sẽ là một cơ hội lớn để chương trình nghị sự AIDS+MDG tiếp tục tiến xa hơn.

Chúng ta giống như các vận động viên điền kinh thi đấu giải đồng đội; vận động viên chạy nhanh nhất dẫn đầu, xác lập tốc độ và là động lực thúc đẩy giúp những vận động viên khác cùng chạy nhanh hơn là khi họ thi đấu một mình. Công cuộc ứng phó với AIDS có thế đi đầu giúp tất cả các MDGs khác cán đích nhanh hơn. Tuy nhiên, để duy trì được tốc độ, chúng ta phải có can đảm tự thay đổi chính mình.

Biến UNAIDS thành một tổ chức hoạt động có hiệu quả và hiệu suất cao hơn

Mặt trận thứ ba và cũng là mặt trận cuối cùng là biến UNAIDS thành một tổ chức hoạt động với hiệu suất cao hơn và hiệu quả hơn.

Tôi có vinh dự được lãnh đạo một tổ chức có danh tiếng lớn trên toàn thế giới, với sức mạnh có một không hai trong vai trò tập hợp và làm cầu nối. Tuy vậy, rõ ràng vẫn còn những lĩnh vực mà chúng ta cần hoàn thiện.

Thứ nhất, UNAIDS cần tập trung vào một nhóm có giới hạn các lĩnh vực ưu tiên có thể được liên kết với các mục tiêu cụ thể để tái khẳng định chức năng nhiệm vụ của tổ chức chúng ta.

Thứ hai, có những lo ngại về hiệu suất làm việc không cao tại UNAIDS. Đây là vấn đề về Ban thư ký UNAIDS mà theo một số người là quá lớn. Chúng ta cần xác định rõ hơn các lĩnh vực ưu tiên, vai trò và mối liên hệ giữa các Văn phòng chính, các nhóm hỗ trợ khu vực và các văn phòng quốc gia theo nguyên tắc các văn phòng quốc gia đại diện cho phần cốt lõi của tổ chức chúng ta.

Thứ ba, có những lo ngại về trách nhiệm giải trình. Chúng ta cần xác định rõ hơn các mục tiêu và các thước đo cũng như tăng cường giám sát và báo cáo để nâng cao khả năng chứng minh các tác động do chúng ta mang lại.

Chúng ta đã bắt đầu một số biện pháp mới áp dụng cho Ban Thư ký của UNAIDS để giúp Ban thư ký hoạt động có hiệu quả và hiệu suất cao hơn.

Chúng ta cũng đang tìm hiểu các cách tân trong cách thức hoạt động, quản lý nguồn lực  và các công cụ thông tin truyền thông, cũng như sử dụng hợp lý hết khả năng của nhân viên UNAIDS.

Trong tình hình khủng hoảng kinh tế hiện nay, tôi quyết định áp dụng các thay đổi dưới đây trong Ban thư ký để nâng cao trách nhiệm giải trình, hỗ trợ được nhiều hơn cho các quốc gia và cải thiện hiệu suất và hiệu quả làm việc.

Thứ nhất, chúng ta sẽ thành lập một Phòng Ngân sách, Tài chính và Quản lý hành chính, đứng đầu là một Giám đốc. Giám đốc này sẽ giữ vai trò Kiểm soát viên kiêm Giám đốc Tài chính của UNAIDS.

Thứ hai, chúng ta đã thành lập một Bộ phận Nội quy và Hoạt động của Tổ chức tại Văn phòng Điều hành.

Bước tiếp theo để thay đổi cơ cấu Ban thư ký của UNAIDS cho hợp lý sẽ được thực hiện trong vài tháng tới, song song với việc hoàn tất đợt Đánh giá Độc lập Lần thứ 2.

Hiện tại, chúng ta đang xem xét lại công tác phân bổ nguồn nhân lực và tài lực ở cấp quốc gia và cấp khu vực cũng như việc tối ưu hóa cơ cấu, chức năng và sắp xếp công việc cho các thành viên trong Ban Thư ký — đây chính là nguồn lực quý giá nhất của chúng ta.

Một thách thức nữa là nhân viên trong Ban Thư ký của UNAIDS được quản lý theo hai hệ thống quản lý hành chính, hệ thống của WHO với nhân viên tại Geneva và của UNDP với nhân viên cấp khu vực và quốc gia. Điều này đang gây ra tình trạng thiếu công bằng và hiệu suất làm việc không được tối ưu hóa. Tôi đang nỗ lực để có thể tìm ra giải pháp cho vấn đề này càng sớm càng tốt.

Ở cấp quốc gia, ‘chung hành động trên mặt trận phòng chống AIDS’ chính là phép thử nhanh đối với tổ chức của chúng ta, tổ chức tự nhận mình ‘đang thực hiện Cải tổ Liên Hợp quốc’. UNAIDS sẽ không đợi để triển khai kết quả của cải tổ Liên Hợp quốc tại các nước đi tiên phong. Khi Helen Clark, cán bộ Quản lý hành chính mới của UNDP đảm nhận vai trò Chủ tịch Ủy ban các Tổ chức Đồng tài trợ trong một vài tuần tới, tôi sẽ làm việc với bà để dẫn đầu công cuộc cải tổ Liên Hợp quốc bằng cách củng cố thêm sự hiện diện ở cấp quốc gia của UNAIDS. Tôi sẽ đảm bảo rằng các giám đốc/điều phối viên quốc gia của UNAIDS sẽ báo cáo trực tiếp lên Điều phối viên Thường trú của Liên hợp quốc tại mỗi quốc gia và như vậy UNAIDS sẽ trở thành một phần không thể tách rời trong hệ thống Điều phối viên Thường trú và trong khung trách nhiệm giải trình của Liên Hợp quốc ở cấp quốc gia.

Đặc biệt trong thời điểm khủng hoảng này, chúng ta cũng cần củng cố vị thế của UNAIDS với tư cách là một nhà sử dụng lao động cạnh tranh. Chúng ta sẽ phối hợp với Công đoàn của UNAIDS để làm tốt hơn việc phát triển nghề nghiệp cho nhân viên, cải thiện điều kiện làm việc và khung chính sách nhân lực nói chung.

Chúng ta đã ban hành các chính sách mới cho phép nhân viên có nhiều sự lựa chọn hơn dựa trên lối sống của họ để cân bằng tốt hơn giữa công việc và đời sống thông qua việc đưa ra các cách thu xếp công việc linh hoạt hơn.

UNAIDS quan tâm sâu sắc tới việc xóa bỏ kỳ thị và phân biệt đối xử. Điều này được thể hiện trong các chính sách và thông lệ hoạt động áp dụng trong phạm vi tổ chức của chúng ta và do vậy, mới đây chúng ta đã ban hành một chính sách mới về đa dạng hóa và không loại trừ trong quản lý nhân lực. Chúng ta cũng đang thúc đẩy việc công nhận phổ biến hơn các mối quan hệ đồng giới giữa các nhân viên làm cùng tổ chức trong hệ thống Liên Hợp quốc.

Cho phép tôi dành một vài phút để ghi nhận đóng góp của những người nhiễm HIV đang làm việc tại Liên Hợp quốc (UN+). Chính họ đã khơi gợi cảm hứng cho Tổng Thư ký Liên Hợp quốc tập trung ưu tiên vào ứng phó với AIDS và nhắc nhở tôi rằng UNAIDS chỉ có thể là lương tâm của thế giới trong phòng chống AIDS khi chúng ta cũng đảm bảo được sự hỗ trợ dành cho những người nhiễm HIV đang ở giữa ta.

Quản trị và Ban Điều phối Chương trình

Các đánh giá mới đây nêu rõ các lĩnh vực trong đó Ban Điều phối Chương trình (PCB) cần tăng thêm phạm vi quyền hạn và chức năng hoạt động.

Tôi đánh giá cao những ý kiến đóng góp của ngài Chủ tịch lo ngại rằng số lượng các vấn đề nảy sinh trong PCB sẽ dẫn tới tình trạng quản lý vi mô các quá trình, làm giảm hiệu suất và hiệu quả công việc của Ban thư ký và khiến cho Giám đốc Điều hành không thể tập trung nhiều vào các vấn đề chiến lược.

Tôi đang phối hợp với ngài Chủ tịch để đảm bảo rằng PCB sẽ giảm bớt các thủ tục trong khi vẫn là một cơ quan ra quyết định có sức nặng. Chúng tôi sẽ tiếp tục nghiên cứu việc thành lập một tiểu ban xem xét cụ thể các vấn đề này.

Ngân sách và Kế hoạch hoạt động Thống nhất

Vào thời điểm khủng hoảng tài chính như hiện nay, trách nhiệm giải trình và phân bổ ngân sách hợp lý luôn là những điều tôi nghĩ tới trước tiên. Sau nhiều cuộc tham vấn, tôi đã đề xuất duy trì Ngân sách và Kế hoạch hoạt động Thống nhất (UBW) tiếp theo ở mức hiện tại. Chúng ta đã tăng được mức phân bổ cho UBW từ tất cả các tổ chức Đồng tài trợ (tổng cộng tăng 16 triệu Đô la Mỹ), để họ có thể tham gia đầy đủ vào Chương trình Phối hợp.

Kể từ khi thành lập UNAIDS, đóng góp của các tổ chức tài trợ lúc nào cũng vượt quá ngân sách được PCB duyệt và tôi xin gửi lời cảm ơn tới tất cả các tổ chức tài trợ vì đã nhiệt tình ủng hộ UNAIDS.

Tôi sẽ giám sát các nguồn kinh phí này để đảm bảo vốn lưu động của chúng ta luôn được duy trì ở mức phù hợp. Tôi sẽ tìm cách giúp UNAIDS hoạt động theo phương thức chỉ cần số dư kinh phí ở mức thấp hơn và sẽ thông báo thường xuyên cho PCB về tình hình tài chính của chúng ta.

Tuy nhiên, tôi cũng lưu tâm đến việc chúng ta cần giữ cho ngân sách và kế hoạch hoạt động thống nhất (UBW) được linh hoạt để đáp ứng các phân tích đang thực hiện và các lĩnh vực ưu tiên mới.

Tôi cũng đã cắt giảm bớt nguồn lực cấp cho Ban Thư ký vì chúng ta có thể làm được nhiều hơn với ít nguồn lực hơn. Chúng ta có thể xác định được các tiết kiệm chi phí nhờ làm việc với hiệu suất cao hơn và sẽ sử dụng các nguồn lực có chiến lược hơn. Tôi xin hứa đến năm 2010–2011sẽ cắt giảm 25% chi phí dành cho hội họp và đi lại từ nguồn ngân sách cho Ban thư ký của UNAIDS. Việc cắt giảm này bao gồm cắt giảm số cuộc họp cấp khu vực. UNAIDS cũng sẽ sử dụng nhiều hơn hình thức hội họp trên video và các công nghệ mới trong phối hợp trực tuyến nhằm cắt giảm chi phí đi lại và lượng khí carbon thải ra từ đó.

Chúng ta cũng sẽ cắt giảm số lượng ấn phẩm do UNAIDS xuất bản, từ con số vài trăm ấn phẩm trong hai năm qua, chỉ còn một vài dòng ấn phẩm quan trọng. Tôi cũng xin cam kết UNAIDS sẽ chuyển sang hướng xuất bản điện tử và phát hành trên mạng để đảm bảo đến năm 2012, Văn phòng chính của UNAIDS sẽ là một văn phòng không sử dụng giấy.

Tôi tin tưởng rằng truyền thông là chìa khóa dẫn đến sự thay đổi thành công của chúng ta. Mục tiêu của tôi là vượt lên dẫn đầu trong cách chúng ta chia sẻ thông tin, sử dụng tất cả các công nghệ để người dân dễ dàng tiếp cận hơn đến các thông tin mà họ cần.

Điều này hiện đã đang diễn ra bên trong UNAIDS. Trong nội bộ tổ chức, chúng ta đang xây dựng một cộng đồng trực tuyến để kết nối mạng lưới và phối hợp trong môi trường mạng. Đối với bên ngoài, chúng ta sẽ công bố thêm nhiều sáng kiến mới trong những tháng tới.

Hôm nay, trên website của UNAIDS, chúng ta đã giới thiệu các bản đồ tương tác mới cung cấp thông tin về các mục tiêu mới nhất trong tiếp cận toàn cầu và số liệu của 111 quốc gia.

Và đây mới chỉ là sự khởi đầu.

Bằng cách tận dụng mọi cơ hội để tự hoàn thiện, tôi tin tưởng rằng sau khi thay đổi, UNAIDS sẽ là một tổ chức phù hợp hơn với mục đích đã đặt ra. Chúng ta cần thay đổi nếu chúng ta muốn tiếp tục giữ vai trò một chuẩn mực năng động hơn, giám sát và điều phối công cuộc ứng phó với AIDS.

Phần hy vọng

Việc thay đổi Ban Thư ký và UNAIDS đương nhiên chỉ là một phương tiện để đạt được mục tiêu. Cho phép tôi chia sẻ một mục tiêu cụ thể với Quý vị.

Tôi đề nghị chúng ta cùng nhau nỗ lực hết sức mình xóa bỏ hoàn toàn tình trạng lây nhiễm HIV từ mẹ sang con vào năm 2015. Ở Châu Âu và Bắc Mỹ, lây nhiễm từ mẹ sang con gần như đã giảm tới mức tuyệt đối. Hôm qua, trong phiên họp theo chủ đề về Người di cư, bà Emiliane Jayet, một phụ nữ nhập cư nhiễm HIV đã cảm động kể về việc bà đã sinh được một em bé khỏe mạnh không nhiễm HIV tại Geneva. Thế giới không thể chấp nhận được tình trạng là mỗi năm, ở Châu Phi, có 300 000 trẻ em mới sinh bị nhiễm HIV do lây nhiễm từ mẹ.

Xóa bỏ hoàn toàn tình trạng lây nhiễm từ mẹ sang con sẽ là một trong những kết quả cụ thể của sáng kiến AIDS+MDG và là con ngựa thành Tơ-roa của chúng ta trong tăng cường chăm sóc sức khỏe ban đầu. Để làm được điều này sẽ cần thúc đẩy mạnh mẽ việc chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em và các dịch vụ chăm sóc các quyền về quan hệ tình dục và sức khỏe sinh sản. Điều này sẽ giúp chúng ta cân đối được hai lĩnh vực tập trung là điều trị và dự phòng.
.
Tôi tin tưởng rằng chúng ta có thể bước vào năm 2015 hoàn toàn không còn trẻ em nào sinh ra bị nhiễm HIV. Chúng tôi đã bắt đầu xem xét việc ký kết một hiệp định mới giữa WHO, Quỹ Dân số Liên Hợp quốc (UNFPA) và UNICEF để biến mục tiêu này thành hiện thực.

Tôi muốn nhiệm kỳ làm Giám đốc Điều hành của mình ở UNAIDS được đánh giá thông qua kết quả đạt được đối với mục tiêu này cũng như các mục tiêu tham vọng khác.

Các kết quả mới đạt được ở Nam Phi cho phép tôi tin tưởng rằng thay đổi là điều hoàn toàn có thể thực hiện được: Tôi rất phấn khởi khi nghe tin Tổng thống Zuma đã xác định rõ ràng mục tiêu phải tăng tốc ứng phó với AIDS bằng cách giảm 50% số ca mới nhiễm và tăng tỷ lệ điều trị cho người nhiễm HIV lên 80% số người cần được điều trị vào năm 2011. Chúng ta phải chúc mừng Tổng thống Zuma với tư cách là lãnh đạo một nước nơi dịch AIDS hoành hành mạnh nhất trên thế giới vì những quyết định của ông.

Kết luận

Trước hết, tôi xin chào mừng Eric Goosby, Điều phối viên Toàn cầu mới của Hoa Kỳ về AIDS đến tham gia với chúng ta tại phòng họp này. Tôi biết ông đã phải vất vả như thế nào để có mặt ở đây với chúng ta ngày hôm nay. Cảm ơn ông lần đầu chính thức đến làm việc với UNAIDS. Tôi biết chúng ta có chung chương trình nghị sự — đó là đảm bảo quyền sở hữu của các quốc gia trong ứng phó với AIDS, làm cho mỗi đồng đô la đưa vào hỗ trợ đều có hiệu quả và điều phối sự kết hợp các dịch vụ trong phòng chống AIDS và y tế.

Theo quan điểm của tôi, nếu lịch sử phòng chống AIDS dạy ta một điều gì thì đó chính là: giải pháp bền vững nhất sẽ do những người bị ảnh hưởng bởi HIV xây dựng nên.

Cùng với ngài Chủ tịch PCB, tôi đã được chứng kiến cách giải quyết vấn đề theo cách tiếp cận xuất phát từ cơ sở ở Tigray, Ê-ti-ô-pi-a. Ở đó, tôi có vinh dự được chứng kiến một cuộc đối thoại đặc biệt trong cộng đồng. Người dân thuộc tất cả các tầng lớp xã hội khác nhau bao gồm cả người nhiễm HIV cùng xem xét giải quyết các vấn đề khó khăn châm ngòi gây ra dịch AIDS. Chính thành công của các phương pháp tiếp cận như vậy đã khiến tôi kêu gọi thực hiện dân chủ hóa việc giải quyết vấn đề.

Tôi muốn lãnh đạo UNAIDS bằng câu hỏi: Liệu chúng ta có đang tạo ra sự khác biệt cho cuộc sống của những người mà chúng ta phục vụ hay chưa?

Để làm được điều đó, chúng ta cần kề vai sát cánh bên những người bị ảnh hưởng bởi HIV để phục hồi nhân phẩm cho họ và thắp sáng trong họ niềm hy vọng. Chúng ta phải dùng đặc quyền của mình mang lại tiếng nói cho những người thấp cổ bé họng trong xã hội. Các nguyên tắc công bằng và đoàn kết với người nhiễm HIV phải luôn là nền tảng trong ứng phó với AIDS.

Hơn ai hết, UNAIDS phải là thước đo đạo đức. Chúng ta phải lên tiếng chống lại sự mệt mỏi buông xuôi trong phòng chống AIDS và lên tiếng chống lại các luật pháp mang tính trừng phạt đang hủy hoại những nỗ lực ứng phó với AIDS.

Các nguyen tắc của chúng ta phải được thể hiện bằng hành động thiết thực và phải được đánh giá qua kết quả cụ thể.

Mỗi ngày tôi đều làm việc kề vai sát cánh với các đồng nghiệp dũng cảm và đầy cảm hứng.

Cảm ơn tất cả các bạn.

Và mỗi ngày, tôi đều nhớ tới hàng triệu người giống như anh Thobani mà tôi đã gặp ở Nam Phi. Những người mà tính mạng và niềm hy vọng của họ phụ thuộc vào hành động của chúng ta ngày hôm nay.

Xin cảm ơn Quý vị.

Michel Sidibé
Giám đốc Điều hành