Hội thảo với các công ty dược về sản xuất, cung ứng bền vững thuốc ARV tại Việt Nam

Hà Nội, 15th May 2014.

Thưa Dược sỹ Nguyễn Tất Đạt, Phó Cục trưởng Cục quản lý dược;
Thưa Ts. Bùi Đức Dương, Phó Cục trưởng Cục phòng chống HIV/AIDS;
Thưa các đại biểu đại diện cho các công ty sản xuất dược trong nước và nước ngoài;
Các đồng nghiệp và các bạn thân mến:
Một trong những ưu tiên của Chương trình phối hợp của Liên Hợp Quốc về HIV/AIDS (UNAIDS) là thúc đẩy tiếp cận tới các loại thuốc kháng HIV (ARV) có chất lượng tốt và giá hợp lý. Việc này nhằm giúp tất cả những người sống với HIV có nhu cầu đều được điều trị để kéo dài cuộc sống. Việc này cũng nhằm mở rộng thực hiện chiến lược dự phòng lây nhiễm HIV thông qua điều trị kháng HIV. UNAIDS rất tự hào được chung tay cùng Tổ chức y tế thế giới và các đối tác phát triển khác hỗ trợ việc xây dựng kế hoạch cung ứng bền vững thuốc ARV ở Việt Nam. Cá nhân tôi rất hào hứng được tham gia thảo luận cùng quí vị ở đây ngày hôm nay, để tìm hiểu xem các công ty dược có thể làm gì để cùng Chính phủ đảm bảo rằng các loại thuốc ARV chất lượng tốt sẽ luôn sẵn có ở Việt Nam với giá phải chăng, nhất là khi Việt Nam sẽ phải tự mua sắm phần lớn lượng thuốc ARV cần dùng bằng nguồn ngân sách trong nước.

Việc này không hề dễ dàng. Việt Nam chưa thực hiện được đấu thầu quốc tế để mua thuốc bằng nguồn ngân sách trong nước. Các công ty dược phẩm quốc tế chưa đăng ký ở Việt Nam không được tham gia đấu thầu cùng các công ty dược trong nước để có giá mua cạnh tranh nhất. Hầu hết các công ty dược phẩm trong nước chưa tham gia tiền kiểm của Tổ chức y tế thế giới và không thể tham gia đấu thầu quốc tế cho các loại thuốc ARV. Điều này làm hạn chế thị trường tiêu thụ thuốc ARV sản xuất tại Việt Nam và qui mô sản xuất, và do đó khó giảm giá thành sản xuất. Đây mới chỉ là một vài thách thức mà Việt Nam đang phải đối diện, nhưng tôi tin Việt Nam có thể vượt qua được.

Đứng trước nhiệm vụ to lớn và khó khăn về đảm bảo an ninh trong tiếp cận thuốc ARV cho những người sống với HIV ở Việt Nam trong những năm tới đây, bằng nguồn lực trong nước, chúng ta cần đặt sức khỏe của người dân lên trên hết trong khi cân nhắc các vấn đề và ra quyết định. Những người sống với HIV cần có thuốc uống đều đặn trong suốt quãng đời còn lại của họ: không có thuốc, họ sẽ chết. Nếu tìm cách để đấu thầu quốc tế cho việc mua sắm thuốc ARV đồng nghĩa với việc mua được thuốc một cách ổn định với giá tốt nhất và điều trị được lâu dài cho tất cả những người nhiễm HIV cần được điều trị ở Việt Nam, thì chúng ta hãy đấu thầu quốc tế! Trong khi đó, chúng ta có thể tiếp tục nỗ lực để đưa năng lực sản xuất thuốc ARV trong nước lên ngang tầm quốc tế. Như vậy sẽ đến lúc Việt Nam có thể tự lực cánh sinh được trong việc sản xuất các loại thuốc ARV để cứu người.

Tôi cũng xin được nhân cơ hội này bày tỏ lòng trân trọng đối với vai trò lãnh đạo và những nỗ lực của Cục phòng chống HIV/AIDS và Cục quản lý dược trong việc duy trì bền vững nguồn thuốc ARV có chất lượng cao và giá hợp lý ở Việt Nam. Hai đơn vị đã phối hợp cùng nhau trong suốt năm 2013 để tìm ra các giải pháp tiềm tàng nhằm khắc phục các khó khăn thách thức trong việc cung ứng bền vững thuốc ARV. Hội thảo ngày hôm nay của chúng ta là một bước tiến rõ rệt.

Một điều tất cả chúng ta đều thấy rõ, đó là nhà nước và các doanh nghiệp dược đều có vai trò vô cùng quan trọng và cần chung tay để đảm bảo an ninh trong tiếp cận tới các loại thuốc ARV cho người nhiễm HIV ở Việt Nam trong tương lai trung hạn và dài hạn.
Vấn đề là làm thế nào để tạo dựng được một môi trường chính sách và pháp lý thuận lợi đến mức tối ưu, với những công cụ chính sách có hiệu lực cao, để thực hiện được mục tiêu nêu trên.
Thưa các bạn,
Tôi sẽ không đưa ra đề xuất sửa đổi hay xây dựng một văn bản pháp luật hay chính sách cụ thể nào. Tôi cũng sẽ không đề nghị cần điều chỉnh hệ thống tổ chức và các yếu tố kỹ thuật như thế nào để thực hiện mua sắm ARV hiệu quả hơn hay để nâng cao trình độ sản xuất thuốc ARV tại Việt Nam. Tất cả các bạn có mặt ở đây hôm nay đều là những chuyên gia trong lĩnh vực này và am hiểu tình hình ở Việt Nam. Các bạn chính là những người có thể đưa ra đề xuất và khuyến nghị đối với Chính phủ. Tôi chỉ muốn chia sẻ với các bạn một kinh nghiệm quốc tế liên quan đến lĩnh vực này để chúng ta cùng xem xét và thảo luận.
Các nước có thu nhập trung bình và đang điều trị ARV cho người dân của họ bằng nguồn lực trong nước, như Braxin và Thái Lan, tất cả họ đều tận dụng được hiệu quả những điểm linh hoạt trong Hiệp định của Tổ chức thương mại thế giới về các khía cạnh quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến thương mại (Hiệp định TRIPS) – thường được gọi tắt là “các điểm linh hoạt của TRIPS”. Và một điểm linh hoạt hay công cụ được sử dụng phổ biến là giấy phép cưỡng chế cho dược phẩm.
Cấp giấy phép cưỡng chế cho phép một quốc gia nhập khẩu thuốc ARV gốc với giá hợp lý khi Chính phủ không thương lượng được giá tốt với bên nắm quyền sáng chế thuốc. Cấp giấy phép cưỡng chế cũng cho phép một quốc gia sản xuất thuốc ARV gốc nếu có đủ năng lực sản xuất thuốc chất lượng cao với giá hợp lý.
Tôi được biết các điểm linh hoạt của TRIPS đã bao gồm trong Luật sở hữu trí tuệ của Việt Nam, và Bộ y tế hiện đang xây dựng hướng dẫn để cấp giấy phép cưỡng chế cho dược phẩm. Đây quả là tin vui!
Tôi xin được kết thúc phần phát biểu của mình với tin vui này, và xin một lần nữa nhấn mạnh rằng Việt Nam cần phải giữ quyền sử dụng và tận dụng tối đa các điểm linh hoạt của TRIPS. Việc này nhằm bảo vệ quyền được chăm sóc sức khỏe của người nhiễm HIV nói riêng và của mọi người dân Việt Nam nói chung. Tôi tin rằng đó chính là mục tiêu tối cao của tất cả mọi nỗ lực của chúng ta.
Tôi háo hức mong được nghe các bài thuyết trình của các chuyên gia có mặt tại đây, cũng như mong đợi chúng ta sẽ có một phiên thảo luận sôi nổi và hiệu quả trong buổi sáng hôm nay về những vấn đề quan trọng này.
Xin cảm ơn và chúc sức khỏe!