Đoàn kết để đánh bại COVID-19 và kết thúc bệnh dịch AIDS: Huy động sức mạnh của cộng đồng
Trong một đại dịch, không ai thật sự được an toàn cho đến khi mọi người đều an toàn. Ở Việt Nam, Chính phủ, các cộng đồng và đối tác phát triển đã chung tay để đảm bảo duy trì tiếp cận đến các dịch vụ điều trị HIV và hỗ trợ xã hội cho những người chịu ảnh hưởng nhiều nhất bởi HIV khi đại dịch COVID-19 bùng phát. Giờ đây, tình đoàn kết là mấu chốt để các quốc gia và cả thế giới có thể hồi phục một cách bình đẳng.
“Đại dịch COVID-19 thực ra đã làm mạnh thêm tình đoàn kết trong cộng đồng,” anh Nguyễn Anh Phong, một đại diện ở khu vực phía Nam của Mạng lưới người sống với HIV ở Việt Nam (VNP+) và là người đồng sáng lập Quỹ “Góp một bàn tay” dành cho những người chịu ảnh hưởng nhiều nhất bởi HIV cho biết.
Cuộc sống của rất nhiều người đã bị hoàn toàn đảo lộn vì ảnh hưởng của COVID-19 và những người bị ảnh hưởng nặng nhất chính là những người dễ bị tổn thương nhất. Người sống với HIV đã gặp nhiều khó khăn trong việc duy trì tiếp cận tới điều trị ARV sau khi Việt Nam áp dụng chính sách giãn cách xã hội để phòng, chống COVID-19 vào giữa tháng 3/2020. Anh Phong chia sẻ, “Chúng tôi không chỉ giúp đỡ người Việt mình mà còn hỗ trợ cho cả một số trường hợp người nước ngoài bị mắc kẹt ở Việt Nam và thiếu thuốc ARVs.”
Phong và các bạn trong cộng đồng VNP+ và cộng đồng các nhóm có hành vi nguy cơ cao lây nhiễm HIV đã hành động nhanh, kết nối với nhau và với những người cần được giúp đỡ thông qua mạng xã hội. Hơn 150 đại diện cộng đồng ở nhiều tỉnh, thành đã tham gia vào nhóm cộng đồng kết nối hỗ trợ khẩn cấp về thuốc ARV. Sáng kiến này đã giúp giải quyết nhiều nhu cầu khẩn cấp về tiếp cận thuốc ARVs, dựa vào huy động nguồn lực và mạng lưới rộng khắp của các nhóm cộng đồng.
Đáp ứng của cộng đồng đã song hành với kế hoạch và các can thiệp chiến lược của Cục phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế để triển khai đáp ứng khẩn cấp về HIV trên phạm vi cả nước trong bối cảnh bùng phát dịch COVID-19, với hỗ trợ kỹ thuật của các đối tác phát triển, trong đó có UNAIDS.
Tác động đồng thời của COVID-19 và HIV càng làm rõ hơn khả năng đáp ứng nhanh nhạy của các tổ chức cộng đồng.
Không lâu sau khi đại dịch COVID-19 bùng phát, Cục phòng, chống HIV/AIDS đã ban hành những hướng dẫn mới cho phép cấp phát thuốc ARV nhiều tháng cho tất cả bệnh nhân đang điều trị kháng HIV, cũng như cho thuốc ARV dùng trong điều trị dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) và thuốc phòng lao.
Các tổ chức cộng đồng đã đóng vai trò quan trọng là cánh tay nối dài của hệ thống y tế trong việc phổ biến rộng rãi những hướng dẫn mới này thông qua các cách truyền thông đa dạng. Nỗ lực chung này của hệ thống y tế phòng, chống HIV và cộng đồng đã đảm bảo thông tin nhanh chóng, hiệu quả đến đông đảo nhân viên y tế và cả cộng đồng người sống và chịu ảnh hưởng bởi HIV để cộng đồng được hưởng lợi từ những chính sách mới này.
Đại diện mạng lưới quốc gia* của các cộng đồng cũng tham gia thảo luận, chia sẻ về nhu cầu và bài học kinh nghiệm trong việc hỗ trợ các thành viên mạng lưới trong thời gian bùng phát dịch COVID-19 tại một hội thảo tham vấn quốc gia. Đó là mạng lưới của người sống với HIV (VNP+), người sử dụng ma túy (VNPUD), người chuyển giới (VNTG), người nam quan hệ tình dục đồng giới (VNMSM-TG), người bán dâm (VNSW), và người trẻ có hành vi nguy cơ cao lây nhiễm HIV (VYKAP). Từ kinh nghiệm cung cấp trực tiếp dịch vụ phòng, chống HIV, các mạng lưới đã đưa ra những ý kiến đóng góp bổ ích và mang tính xây dựng để giúp đảm bảo tiếp cận không bị gián đoạn tới các dịch vụ y tế và HIV cho cộng đồng.
“Với những chính sách cởi mở và không ngừng được hoàn thiện của Chính phủ trong suốt 30 năm qua, các tổ chức cộng đồng đã phát triển lớn mạnh lên rất nhiều và đóng góp được nhiều hơn cho chương trình phòng, chống HIV. Chúng tôi đang ngày càng trở nên một đối tác bình đẳng hơn trong đáp ứng với HIV.” Anh Phong chia sẻ.
“Tôi mong muốn tổ chức cộng đồng có thể tham gia phòng, chống HIV một cách bền vững và tôi tin rằng việc xây dựng cơ chế để nhà nước có thể đầu tư lâu dài cho các tổ chức cộng đồng thông qua đấu thầu, đặt hàng cung cấp dịch vụ phòng, chống HIV bằng nguồn ngân sách nhà nước là rất quan trọng.” Phong nhấn mạnh nhu cầu cần có nguồn tài chính bền vững cho các tổ chức cộng đồng.
Kể từ năm 2017, Phong đã thành lập Quỹ Góp một bàn tay để huy động nguồn lực hỗ trợ từ khu vực tư nhân và các mạnh thường quân. “Nếu muốn huy động sự ủng hộ và chung tay của xã hội thì cộng đồng cũng cần phải có trách nhiệm, phải nỗ lực chứng tỏ cho xã hội thấy chúng ta đang làm những điều tốt và chúng ta hoạt động hiệu quả, minh bạch.”
Phong cũng chia sẻ thêm, “Vẫn còn nhiều người chưa biết bảo vệ sức khỏe của mình như thế nào và nếu cần giúp đỡ thì tìm ở đâu. Những người đang tụt lại phía sau và cần được giúp đỡ nhiều nhất lại thường là những người ít có tiếng nói nhất trong xã hội. Nhiều người tìm đến tôi qua các kênh tư vấn trên mạng xã hội và đường dây nóng để chia sẻ câu chuyện khó khăn của họ. Mỗi câu chuyện đều là động lực để tôi tiếp tục nỗ lực, vận động, kêu gọi mọi người chung tay cải thiện tình hình, dù biết sẽ còn nhiều khó khăn ở phía trước.”
