Biến hy vọng thành hiện thực: Cải tổ công cuộc phòng chống AIDS ở châu Á – Thái Bình Dương

Trước thềm Hội nghị quốc tế lần thứ 9 về AIDS khu vực châu Á – Thái Bình Dương khai mạc tại Bali ngày 9 tháng 8, Giámđốc Điều hành UNAIDS ông Michel Sidibé đã ra tuyên bố về tình hình ứng phó với AIDS tại khu vực này. Bài viết đề cập đến những thách thức của công cuộc phòng chống AIDS trong khu vực cũng như những thay đổi mang tính chiến lược cần tiến hành nếu châu Á –  Thái Bình Dương quyết tâm thực hiện các mục tiêu về tiếp cận phổ cập trong năm tới.  Chúng tôi xin trân trọng giới thiệu với bạn đọc bài viết này.

Mỗi ngày ở châu Á có hơn một nghìn người nhiễm mới HIV. Giá như chúng ta đã đầu tư vào việc tiếp cận các nhóm nguy cơ cao và bạn tình của họ thì phần lớn các ca lây nhiễm này đã không xảy ra – chỉ với đầu tư chưa đến một đô-la Mỹ cho một người.

Chúng ta đang bắt đầu chứng kiến thành công ở một vài nơi trong khu vực, nhưng những thành công này chưa đủ để phá vỡ con đường diễn biến của bệnh dịch. 

Ủy ban về AIDS ở châu Á đã khuyến cáo cần nhận định lại bệnh dịch tại khu vực này. Chúng ta phải cải tổ để công cuộc phòng, chống AIDS đến được với mọi người, nhất là những người ở bên lề xã hội và không có tiếng nói. Điều này có nghĩa là bảo vệ người hành nghề mãi dâm, nam tình dục đồng giới, người chuyển giới, người tiêm chích ma túy và phụ nữ.

Vậy chúng ta sẽ bảo vệ họ bằng cách nào?

1.    Xóa bỏ việc tội phạm hóa quan hệ tình dục có sự đồng thuận giữa những người trưởng thành và sử dụng ma túy
2.    Tìm cách giảm lây truyền HIV từ bạn tình
3.    Đầu tư vào các chương trình dự phòng HIV, điều trị, chăm sóc và hỗ trợ đã chứng tỏ có hiệu quả
4.    Áp dụng cách tiếp cận ‘AIDS cộng Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ’

Chấm dứt việc tội phạm hóa quan hệ tình dục có sự đồng thuận giữa những người trưởng thành và sử dụng ma túy

Nhiều quốc gia đang sửa đổi các bộ luật tội phạm hóa hành vi tình dục có sự đồng thuận giữa những người trưởng thành (bao gồm mại dâm) và sử dụng ma túy, và các tòa án đang giúp sửa những bộ luật chưa rõ ràng. Ở Inđônêxia, Tòa án tối cao đã phát quyết rằng những người sử dụng ma túy cần được chăm sóc chứ không phải nhà tù. Ở Nêpan, tào án cấp cao nhất cũng đã thừa nhận người chuyển giới và nam tình dục đồng giới có quyền bình đẳng theo hiến pháp. Và ở Ấn Độ, Tòa án tối cao Delhi đã trả lại nhân phẩm cho hàng triệu người khi xóa bỏ một bộ luật lâu đời phân biệt đối xử với những người nam tình dục đồng giới. Niu-Dilân đã hợp pháp hóa mại dâm và nhờ đó đạt được cả lợi ích về sức khỏe công cộng và an toàn xã hội. Úc đã cho thấy việc thực thi luật và các mục tiêu về sức khỏe cộng đồng có thể song hành cùng việc đối phó với sử dụng ma túy. Chúng ta có thể bãi bỏ các bộ luật và chính sách mang tính trừng phạt đang cản trở việc ứng phó có hiệu quả với AIDS.

Nhưng việc cải tổ thực sự cần phải là ở trong trái tim và tâm trí của mọi người. Các tòa án và các nghị viện chỉ có thể tạo ra một môi trường thuận lợi. Xã hội và cộng đồng cần phải thay đổi các chuẩn mực xã hội đang tạo điều kiện cho kỳ thị và phân biệt đối xử có chỗ dung thân.

Mới đây ở Ấn Độ có một phụ nữ đang mang thai bị cán bộ y tế đánh dấu lên trán là có HIV dương tính trong một lần khám thai định kỳ. Cách đối xử phi nhân tính này đã làm dấy lên các cuộc phản kháng của cộng đồng địa phương và các nhà hoạt động nhân quyền, dẫn đến việc chính phủ bang Gujarat phải mở một cuộc điều tra về vụ việc này. Chúng ta cần sự tham gia của cộng đồng theo cách như vậy để chấm dứt các hành động kỳ thị và phân biệt đối xử.

Tìm cách giảm lây truyền HIV từ bạn tình

Các bộ luật không tốt và xã hội phân biệt đối xử đã tác động nghiêm trọng đến phụ nữ. Nhiều phụ nữ ở châu Á đã bị lây nhiễm HIV từ chồng hay bạn tình có HIV dương tính do dùng ma túy hay quan hệ tình dục với một người nam giới khác hoặc gái mại dâm. Ở Ấn Độ, quan hệ tình dục một vợ một chồng là yếu tố rủi ro duy nhất của khoảng 90% phụ nữ đang sống với HIV.

Năm 2008, có 35% người trưởng thành đang sống với HIV ở châu Á là phụ nữ, và hầu hết những người này có quan hệ tình cảm ổn định.

Đầu tư vào các chương trình dự phòng HIV, điều trị, chăm sóc và hỗ trợ đã chứng tỏ có hiệu quả

Các chương trình dự phòng HIV phải được mở rộng. Các nhà lãnh đạo chính trị phải đảm bảo rằng các dịch vụ HIV hiện có được mở rộng để đến với những người dễ bị tổn thương nhất. Việc này gồm khởi động các chương trình đổi kim tiêm và cung cấp thuốc uống điều trị theo phương pháp thay thế cho những người dử dụng ma túy (Băng-la-đét, Trung Quốc, Malayxia, Ấn Độ và VIệt Nam đã có các bước tiến lớn trong lĩnh vực này), cung cấp thuốc điều trị kháng vi-rút cho nhiều người hơn, phân phát bao cao su và mời những người trong các nhóm nguy cơ cao sử dụng các dịch vụ tư vấn HIV và xét nghiệm tự nguyện. Điều đáng khích lệ là các yêu cầu hỗ trợ từ Quỹ toàn cầu về phòng, chống AIDS, Lao và Sốt rét cho những chương trình thuộc nhóm này đã tăng đáng kể trong những năm gần đây. Tuy nhiên, chúng ta cần 7,5 tỷ đô-la cho năm 2010 để thực hiện các mục tiêu quốc gia, nhưng chỉ các quốc gia chỉ được cung cấp 10% số ngân sách cần thiết vào năm 2007. Vì vậy chúng ta phải đầu tư một cách khôn ngoan và công bằng, nhất là trong thời điểm khủng hoảng kinh tế hiện nay.

Áp dụng cách tiếp cận ‘AIDS cộng Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ’

Không giống như ở châu Phi, nơi dịch AIDS có thể lấn lướt các nỗ lực phát triển, châu Á và Thái Bình Dương có thể kết hợp công cuộc phát triển và công cuộc phòng, chống AIDS. Giảm nghèo, mở rộng giáo dục và đầu tư vào y tế phải trở thành nền tảng cho tăng trưởng kinh tế bền vững trong khu vực. Đây là cái mà tôi gọi là phong trào ‘AIDS cộng Mục tiêu phát triển thiên niên kỷ’.

Gần đây tôi có đọc về Nisha, một người đang sống với HIV ở Nêpan. Cô đã mất chồng năm 2004 vì không được điều trị. Hiện nay, cô đang được điều trị bằng thuốc kháng vi-rút. Cô ấy đang có sức khỏe tốt, đã trở lại làm việc và có thể chăm sóc ba đứa con. Gia đình cô đã chấp nhận cô và các con cô được đến trường, nơi dạy dỗ chúng cách tự bảo vệ minh. Việc tiếp cận được dịch vụ điều trị đã mang lại cho cô một cơ hội để thực hiện các ước mơ của minh – đây chính là hy vọng đã trở thành hiện thực.

Michel Sidibé, Giám đốc điều hành UNAIDS